[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ten wzglad nie wchodzi obecnie w rachube (po wypadkach 1848-1850 r.),
gotowal sie Mikolaj do wielkiej wyprawy na Turcje, ktorej celem mialo byc
zajecie Carogrodu i utworzenie trzech panstw pod "opieka"; Rosji: Bosni, Serbji
i Bulgarji. O pozor do wojny postarano sie: Mikolaj zazadal protektoratu nad
wszystkimi prawoslawnymi poddanymi sultana; oczywiscie odmowiono mu,
poczem w lipcu 1853 r. wkroczyly wojska rosyjskie na Wolosze. Nie bylo to
jeszcze wojna, gdyz kraj ten stanowil juz terytorjum niezawisle, ale wszak taki
pochod armji rosyjskiej mogl kierowac sie tylko przeciw Turcji. W formalnem
wypowiedzeniu wojny uprzedzil sultan cara, w pazdzierniku 1853 r. Mikolaj
zwrocil sie o posilki i przymierza do Prus i Austrji, a z wielkiem zdziwieniem
otrzymal we wrzesniu 1853 r. nawet z Wiednia, na ktory liczyl napewno, ledwie
zapewnienie warunkowej neutralnosci. Ale sprawa nie ograniczyla sie do tych
panstw. Anglja i Francja zawarly sojusze z Turcja, i w marcu 1854 r.
wypowiedzialy Rosji wojne, a widocznem bylo, ze Wlochy gotuja sie rowniez
przystapic do tegoz sojuszu, Austrja zas sprzyja mu.
Naprozno oblegal Paskiewicz w czerwcu 1854 r. Sylistrje, gdyz juz w lipcu
musial Mikolaj wycofac swe wojska z ksiestw naddunajskich, a to na zadanie
Austrji i Prus, nie chcac wywolywac przeciw Rosji koalicji calej niemal Europy.
Upokorzenie bylo tem wieksze, gdy oproznione przez Rosje kraje okupowalo za
zgoda Porty wojsko austrjackie. Wkrotce flota francusko-angielska zdobyla
Bomarsund nad Baltykiem (oda lacinska Mickiewicza), podczas gdy druga flota
plynela na morze Czarne, Z poczatkiem wrzesnia 1854 r. wyladowali na Krymie
Turcy, Francuzi, Anglicy, pozniej nadto Wlosi. Wojna zaczepna zamieniona byla
dla Rosji na obronna.
Strona 155
Dmowski_Dzieje-Rosji
Od poczatku wojny wylonila sie kwestja polska. Stanela byla juz niemal umowa
o utworzenie na nowo samoistnego panstwa polskiego z zaboru rosyjskiego, na
co godzily sie panstwa zachodnie, tudziez Austrja i Prusy, gdy wtem nagla
zmiana: Jeden z ministrow pruskich, Otto Bismarck (wowczas 38-letni), zdolal
przekonac swego krola, ze nalezy polityke Prus odwrocic calkowicie i skierowac
ja przeciw Francji, przeciw Austrji, a oprzec na przymierzu z Rosja. Krol pruski
zerwal uklady w sprawie polskiej, gotow nawet w danym razie stanac po
stronie Mikolaja przeciw Austrji. Niebawem wyszlo tez z Wiednia oswiadczenie
do Londynu i Paryza, ze Austrja nie moze przystac na odbudowanie Polski.
Tymczasem kampanja krymska brala fatalny dla Rosji obrot. Kleski wojskowe,
nad Alina 20 wrzesnia 1834 r. i pod Inkermanem 5 listopada 1854 r., nie
stanowily jeszcze rzeczy najgorszej. Ale w ciagu tych wojennych potrzeb
wychodzily na jaw w sposob sromotny naduzycia, a takze nieudolnosc
administracji rosyjskiej, i to wojskowej nie mniej, niz cywilnej. Okazywalo sie,
ze Czaadajew mial slusznosc. Stosunki wewnetrzne rosyjskie byly tego rodzaju,
ze panstwo nie moglo nic zdzialac na zewnatrz, pokiby nie przeprowadzilo
reform wewnetrznych. Stalo sie to widocznem dla kazdego, i to w sposob
jaskrawy.
W pazdzierniku 1854 r. zaczelo sie slynne w historji wojen oblezenie
Sebastopola, ktore mialo trwac 11 miesiecy. Ze strony polskiej ludzono sie
jeszcze, ze po zdobyciu Krymu rusza Francuzi i Turcy dalej na polnoc, a gdy
wkrocza na Ukraine, zacznie sie powstanie polskie. Zaczeto przygotowywac w
Carogrodzie pod Michalem Czajkowskim dywizje polska; przybyl tez do
Carogrodu Mickiewicz, majacy tam niestety znalezc smierc 28 listopada 1855 r.
Podczas oblezenia Sebastopola umarl car Mikolaj dnia 2 marca 1855 r.,
zmuszony sam uznac, ze "komenda wymaga poprawy". Dochodzily juz do
carskiej kwatery odglosy opinji europejskiej o Rosji, ze to "kolos na glinianych
nozkach", a niewatpliwie skonczyla sie w wojnie krymskiej hegemonja Rosji
nad Europa.
Wkoncu zdobyli sprzymierzeni Sebastopol dnia 11 wrzesnia 1855 r. Przez to
samo zdobyty byl caly polwysep krymski; dywizja polska gotowala sie do
pochodu. Wtem nastepca Mikolaja, syn jego, Aleksander II (1855-1881)
oswiadczyl sie z gotowoscia zawarcia pokoju, byle mu Krym zwroc. Zaczely sie
zaraz pertraktacje, ktore, kontynuowane w Paryzu doprowadzily do zawarcia
pokoju 30 marca 1856 r. na warunkach dla Rosji bardzo ostrych. Rosja
zwracala Turcji twierdze maloazjatycka Kars, po stronie zas europejskiej ujscia
Dunaju, czesc Bessarabji, i pozwolila narzucic sobie warunek, ze nie bedzie
utrzymywac na morzu Czarnem floty wojennej, ani obwarowywac przystani na
czarnomorskich wybrzezach.
Oburzenie na rzad bylo niezmierne, opozycja stala sie popularna i jakby
patriotycznym obowiazkiem. Przed Aleksandrem II stanela znowu ta sama
kwestja, ktora zaprzatala jego poprzednikow, kwestja niesmiertelna: reforma
biurokracji,
XXIII. NIHILIZM I RUSYFIKACJA.
(1855-1897.)
Po upadku Sebastopola jeden z glownych filarow "slowianofilstwa", Chomiakow,
odznaczyl sie w pewnem kolku moskiewskiem wesoloscia, a zapytany o powod,
Strona 156
Dmowski_Dzieje-Rosji
rzecze; "W ciagu 30 lat plakalem w cichosci, teraz moge sie cieszyc, patrzac na
zbawcze lzy". Powszechnie cieszono sie z kleski wojennej, jako mogacej rzad
zmusic do reform panstwowych i spolecznych, jezeli panstwo nie ma utracic
calkiem sily wojennej na dalsza przyszlosc. Wszyscy zadali dwoch reform:
uwlaszczenia wloscian i zaprowadzenia samorzadu lokalnego. Nawet [ Pobierz całość w formacie PDF ]