[ Pobierz całość w formacie PDF ]

r. 1447!
Sprawił to sam Kazimierz Jagiellończyk. Liczył już lat 20, sprzeciwił się Gasztołdom i postanowił
przyjąć koronę polska. Nie mogąc rozwinąć akcji na obie strony, równocześnie daleko na zachód i
daleko na wschód, zarządza likwidację wobec Moskwy. W r. 1448 przybyło do Moskwy poselstwo
pokojowe od Jagiellończyka, a w roku następnym stanęły  pokój wieczysty, przymierze i przyjaz
ń na
warunkach następujących:
Litwa uznaje hegemonję Moskwy nad całem Zalesiem wraz z Nowogrodem i Pskowem, lecz ani
Nowogrodu, ani Pskowa nie wolno wcielać bezpośrednio do państwa moskiewskiego, ani osadzać tam
moskiewskich załóg. Zrzekała się tedy Litwa dalszego pochodu na wschód i rozpoczęła w r. 1449
politykę odwrotową. Odtąd aż do Batorego nie pragnie Litwa wojny z Moskwą, pozostając na
stanowisku obronnem.
Równocześnie wyrzekano się bezwzględnie unji cerkiewnej. Zapewniło to Kościołowi możność
rozwoju na Wschodzie, odejmując Cerkwi narzędzie, z którego pomocą mogłaby stłumić i zgnieść
prądy kultury zachodnio-europejskiej. Zneutralizowano zarazem niejako Cerkiew pod względem
kulturalnym, wyrzekając się wzajemnie wszelkiej propagandy wyznaniowej - i ten stan rzeczy trwał aż
do r. 1596, aż do t. zw. unji brzeskiej.
 Likwidacja Kazimierza Jagiellończyka ustalała granicę dwóch kultur. Jedną z nich kultura łacińska,
zachodnio-europejska, chrześcijańsko-klasyczna; drugiej niesposób jeszcze określić w połowie XV
wieku. Coś się tam na wschód Ugry gotowało i wyrabiało, lecz kultura ta nie miała jeszcze gotowego
oblicza.
OKRES POZ
REDNI.
(1449-1505.)
XII. OPANOWANIE CAA
EGO ZALESIA.
(1449-1489.)
Dopiero po r. 1449, bezpieczny od Litwy, mógł Wasyl Z
lepy wytknąć sobie cele dalsze, niż pokonanie
współzawodników z wojny domowej: owładnięcie ościennemi państwami Zalesia. Twerem,
Rjazaniem, Nowogrodem Wielkim. Przedewszystkiem należało podnieść zasadę primogenitury ponad
wszelką wątpliwość; to też zaraz 1449 roku mianował syna swego starszego, Iwana, współrządcą.
41
Wasyl Z
lepy posunął się bardzo daleko co do zapewnienia sobie i swym następcom poparcia Cerkwi;
on wraz z metropolitą Jonaszem jest w znacznym stopniu twórcą moskiewskiego cezaropapizmu.
Sposobności dostarczył upadek Konstantynopola.
Bizantyńska nienawiść do  łaciństwa okazała się silniejsza od grozy tureckiej nawały. Do przyjęcia
unji florenckiej przywiązane były nadzieje uzyskania pomocy orężnej Zachodu, a jednak dopiero w
ostatniej niemal chwili (w listopadzie 1452) promulgowano w Carogrodzie unję. Wybuchły i tak z tego
powodu rozruchy w mieście pod hasłem: raczej turban niż tiarę! Rychło stało się zadość temu
wyborowi. Od dnia 29 maja 1453 przestał Carogród być stolicą  prawowiernych carów , a stał się
Stambułem sułtanów tureckich, siedzibą nowego kalifa muzułmańskiego. Z
więta góra Athos nie
wahała się okazywać wdzięczności kalifowi, że zdobywszy Bizancjum, ocalił je od unji cerkiewnej.
Patriarchatowi, uwolnionemu od grozy utraty  czystości wiary, wiodło się zresztą pod berłem
sułtańskiem doskonale. Jak Cerkiew ruska wzmocniła się pod Tatarami, podobnież bałkańska pod
Turkami. Patrjarcha stał się wobec Greków, których nie wolno było nawracać na islam, pod wielu
wzglądami jakby następcą cesarza bizantyńskiego. Nastało doskonałe porozumienie Fanaru (dom pod
latarnią , pałac patriarchy) z kalifatem; porozumienie coraz większe, w miarę jak Porta jęła stawiać
zapory katolicyzmowi, a nawet prześladować go (boć papieże obmyślali  ligi antytureckie ), a
protegować prawosławie. Niebawem każdego prawosławnego zaczęto uważać wobec prawa za
 Greka , tak że prawosławie nie mogło odtąd stracić ani jednego wyznawcy na rzecz islamu.
Wasyl skorzystał z unjackiego epizodu roku 1452, żeby zerwać do reszty, nawet formalnie z
patriarchatem,  zarażonym herezją , a gdy wkrótce patriarchat okazał się pod tym względem czystym,
oświadczono, że nie można go uznawać, póki znajduje się  w niewoli niewiernych . Od wszelkiej [ Pobierz całość w formacie PDF ]