[ Pobierz całość w formacie PDF ]

przest�pczych, jedna z najS
wietniejszych tez prawa karnego, jakich mistrzowskim przedsta-
wieniem rozporz�dza� mówca, dostarczy�a mu przepysznych, po prostu olS
niewaj�cych zwro-
tów, których najwi�ksz� sil� by�a ich niezrównana prostota.
�adnego zamieszania, �adnej dwuznacznoS
ci. Cechy obu rodzajów przest�pstw zosta�y
okreS
lone jasno, zszeregowane systematycznie, postawione niezachwianie, wskazane dobit-
56
nie Premedytacja, która po stronie pojedynczo spe�nionych przest�pstw powiewa�a jak lek-
ka chor�giew wiatrem obracana to na nice, to na lice, tkwi�a po stronie przest�pczoS
ci zbio-
rowej jak niewzruszony a pos�pny sztandar. Fatalny czworobok zamkn�� si� przed oczyma
przysi�g�ych: w poS
rodku jego zia�a przepaS
�.
Czy j� widzieli? Nie wiedzie�.
To pewna, �e otworzy�y si� przed nimi nowe widnokr�gi, �e udzieli�o im si� coS
z si�y
i bezpoS
rednioS
ci samego mówcy. Wzrok ich si� zaostrzy�, s�uch wysubtelni�. stopie� wra�li-
woS
ci wzmóg� do wysokiego napi�cia. Z nies�ychan� bystroS
ci� chwytali nie tylko s�owa
mówcy, ale ka�de nagi�cie, ka�dy nacisk jego g�osu.
Innym oni teraz okiem patrz� i na obwinionych, i na dowód winy. Zakrzywiony patyk by�
istotnie tylko odmian� klucza, który cudze zamki otwiera i cudze drzwi uszkadza; w chropo-
watoS
ci jego dostrzegali zdradzieckich karbów, przemyS
lnie wyci�tych po to, �eby nieomyl-
nie doby� si� do cudzego mienia. Kiedy mówca, demonstruj�c, uczyni� ma�y ruch r�k�, jakby
klucz ten przekr�ca� w zamku, panowie przysi�gli wyrax
nie s�yszeli zgrzyt jego z�owieszczy
i trzeszczenie podwa�anego skobla.
I sami oskar�eni przedstawiaj� si� teraz w zgo�a innym S
wietle. Nie jest to ju� kupka za-
l�knionych i zbiedzonych dzieci, ale szajka z�odziejska zorganizowana w przest�pnych i przez
kodeks kryminalny przewidzianych celach. Nie s� to g�odni poganiacze wiejscy, razem pas�-
cy g�si i ciel�ta, którzy pod wp�ywem burczenia w pustych �o��dkach i dra�ni�cego je zapa-
chu S
wie�ych serów dopuS
cili si� nagannego wykroczenia, ale niebezpieczna dla spokoju
publicznego banda ma�oletnich hultajów, którzy a� nadto mieli sposobnoS
ci i czasu obmyS
le�
swój czyn karygodny zbieraj�c si� o jednej dnia porze i na jednym miejscu.
Co by�o osobliwym w tych pomyS
leniach i uczuciach, to. �e zdawa�y si� zupe�nie oderwa-
nymi od wszystkiego, co uprzednio zrobiono w toku sprawy czy to dla oskar�enia, czy dla
obrony pods�dnych. Istotnie: wyborny mówca prawi� tak. jakby przed nim ani prokurator, ani
obro�ca nie byli zabierali g�osu. Nie podnosi� oskar�enia, nie zbija� obrony, nie dotyka� osób,
sam czyn pomija� niemal. On rozwija� tylko zasad� odnoS
nego prawa.
To S
wietne r�sume  a by� to jeden z najniebezpieczniejszych uroków jego  obraca�o si�
wy��cznie w sferze abstrakcji: beznami�tne, ch�odne, wytworne, zdawa�o si� by� akademick�
rozpraw� raczej ni�eli epizodem ch�opskiej karnej sprawy; a ta kupka obdartych i zn�dznia-
�ych dzieci odgrywa�a tu rol� takiego A B C lub takiego X Y Z, jakie si� dla plastyki dowo-
dzenia stawia, ale które ze wzgl�du na wynik dowodzenia nikogo nie zajmuj� zgo�a.
Ta oderwanoS
� nie tylko udzieli�a si� panom przysi�g�ym chroni�c ich od grubo dzia-
�aj�cych na zmys�y wra�e� rzeczywistoS
ci, ale ogarn�a stopniowo ca�� t� wielk�, pust�
sal� s�du. Surowy, bezcielesny duch prawa tchn�� na ni� i tchem tym wype�ni� wszystkie
jej zak�ty.
Pan prezyduj�cy ko�cz�c mow� swoj� zszed� do paragrafów: nie mo�na zostawia� przy-
si�g�ych w nieS
wiadomoS
ci co do skutków orzeczenia stopnia i rodzaju winy. Kara za kra-
dzie� bywa bardzo ró�n�. Inaczej karze prawo kradzie� spe�nion� przez jednostk� dojrza��,
inaczej przez ma�oletni�; inaczej spe�nion� pojedynczo, a inaczej spe�nion� zbiorowo, która
zazwyczaj nosi na sobie obci��aj�c� cech� rabunku; inaczej wreszcie zapatruje si� kodeks na
kradzie� prost�, a inaczej na kradzie� z w�amaniem. Ta ostatnia nale�y do kategorii ci�kich
przewinie� i nawet przez ma�oletnich spe�niona, wi�zieniem do dwu lat jest karan�.
57
Sko�czy� i usiad�. Trwaj�ca mniej wi�cej pó� godziny mowa zostawi�a go równie S
wie�ym
i równie ch�odnym, jak by� wtedy, gdy si� zabiera� do niej. Na g�adkim, wysokim czole nie
przyby�a ani jedn� zmarszczk�, z�otawe x
renice pi�knych, pod�u�nych oczu ani si� zapali�y,
ani przygas�y. Ostrzejsze tylko i bardziej nerwowe by�y mo�e poruszenia szczup�ej, d�ugiej
r�ki, glos tylko by� suchszy i twardszy.
Panowie zza sto�u wychodzili do obocznej izby. Oddalano si� dla sformu�owania pyta�,
które mia�y by� stawiane przysi�g�ym.
S�d oddala� si� powa�nie, uroczyS
cie, z wolna, panowie szli jeden za drugim, stosownie
do godnoS
ci i urz�du.
Ale obro�ca patrzy� za nimi z w�aS
ciwym sobie uS
miechem; dostrzeg� go pan prokurator
i dobrodusznie zako�ysa� g�ow�:
 Taki u niego, duszeczki, prokuratorska mina, a?...
W sali tymczasem wszystko odetchn�o jakby, zako�ysa�y si� g�owy, poruszy�y oczy, roz-
plot�y z�o�one r�ce, rozprostowa�y grzbiety i kolana.
Ma�e szepty sz�y �aw� S
wiadków jak ma�y wiatr polem, niepokoj�c je z lekka i ulotnie;
�yczkowa tabakiera znów si� wynurzy�a z kieszeni którejS
kapoty. Ale did swoj� brzozówk�
ju� w r�ku trzyma� i trz�s�c g�ow� cz�stowa� w kolej siedz�cych, wkupuj�c si� niejako tym
sposobem do towarzystwa. Tabaka by�a mocna, licho wie czym zaprawna, ludziom zacz�o
okrutnie w nosach kr�ci�, wi�c si� mile ku dziadowi mieli i zaraz mu si� z brze�ka �awy
umyka� ten i drugi.
Pan obro�ca na swoim sto�ku nudzi� si� widocznie. Mo�e drzema� nawet. Przynajmniej tak.
si� zdawa�o wox
nemu, który widzia� podpart� jego g�ow� i r�k� nastawion� u skroni. Ale czego
wox
ny nie widzia�, to oczu pana obro�cy. A jednak godne one by�y widzenia w tej chwili. Sze-
roko otwarte, w kupk� dziatwy wbite, wydawa�y si� one zrazu puste i bezbrze�nym nape�nione
smutkiem, jak te wydmy piaszczyste, na których nic nie roS
nie, nawet i pio�un, nawet i dzie-
wanny. S�o�ce tylko chodzi nad nimi gor�ce, spiek�e, przerax
liwie jasne i wypala reszt� wilgoci
ziemnej, reszt� tchu �ywego. Siedzia� tak jeszcze, gdy nagle zabrzmia�o: S�d idzie!
Powstali wszyscy. Pan obro�ca wstrz�sn�� si�, jakby przebudzony ze snu.
 S�d idzie! S�d... S�d idzie! -zaszepta�y g�osy.
Ch�opcy wyci�gn�li szyje ku drzwiom i otwarli usta jak wrota. Jest coS
uroczystego, coS

dziwnie przejmuj�cego w tej chwili. Dot�d by�a to rozterka, w�tpliwoS
� i niepogodzona
sprzecznoS
�; dot�d by� ni dzie�, ni noc; jakiS
�ad by� naruszony, jakiS
porz�dek zachwiany,
jakaS
mS
ciwoS
� rozbudzona, jakaS
grox
ba g�oS
na.
Ale teraz S�d idzie. Idzie sprawiedliwoS
�, S
wiat�o i uspokojenie. Sumienia si� uciesz�,
krzywda podniesie g�ow�, wina b�dzie okupiona, obci��one piersi odetchn�.
Surowy, bezcielesny duch prawa zmienia si� w posta� wspania�� i tryumfuj�c�. Wielka
pusta sala nie dr�y ju� pod zimnym tchem jego: wszystkie jej zak�tki zalewa teraz S
wiat�o.
 S�d idzie! [ Pobierz całość w formacie PDF ]