[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Różnym kolorem od siebie znaczony,
Jak konie, maścią, lub nieme te sierci...
SÄ… w nim mulaty, terc, i kwarterony,
Czarne, półczarnme, aż się i na ćwierci
One mieszańce liczą. Właśnie prawie,
Jak dworskie owce, gdy myjÄ… je w stawie.
Brazylia z różnych mianuje się części,
Które tu "stany" zowią. Tych jest siła.
W jednych się Niemcom od dawnych lat szczęści,
W drugie rząd teraz lud polski dosyła.
Prawo jest; ale że głównie na pięści,
Bo sąd daleko, a droga zawiła.
Który porządek niezgorszy się zdaje
Pan Balcer w Brazylii
69
Na te, niepewne tak, i świeże kraje.
Więc świat tu górny, i leśny, i wodny,
Wszelkiego dobra zadosyć ma w sobie,
%7łe z lada ziarna już plon będzie godny,
Choć ziemię ledwo patykiem poskrobie...
Tyle, że pracy i rąk ludzkich głodny,
W pustce swej leży, by w ciężkiej chorobie,
Z której by powstać mógł, trzeba mu bicia,
Młotów, kos szczęku, huku siekier, życia!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wtem, gdy tak prawim, krzyk! PatrzÄ™ ja, co to,
I ręką oczy zastawiam od słońca...
A tu przeciw nam, ta ciężką żorotą,
Kupa bab z dziećmi wędruje płacząca.
Tobołki niosą, a idą piechotą,
Omdlewające z pożaru gorąca,
Nawpół oślepłe, z stopami krwawemi,
Za ręce wlokąc dzieciątka po ziemi.
Zaraz umie tknęło: Nasi! W końcu świata
Poznałbym takie odzieże i lica...
Odzież, co prawda, nie była bogata,
Ledwo się grzbietów ta biała tkanica
Trzyma i wisi  tu Å‚ata, tam szmata,
Jak gdy z szaraka lenieje turzyca...
Aż wtem i cała owa kompania
Zakrzyknie:  Stójcie! Stój!... Jezus Marya!
 Toć nasi! Ludzie! A czy was pioruny
Niebieskie biły?... Czy siła nieczysta
Pędzi was tutaj po deski do truny?...
Toć piekło żywe jest!... Kraj antychrysta!
Jeśli wam żywot miły i fortuny,
Wracajcie do dom! Do dom siÄ™, jak glista,
Choć ziemią, kopcie! To nie dla człowieka
Kraj jest! Kto nie trup jeszcze, niecÄ… ucieka! -
Mówią i płaczą rażeni. Szloch i słowa
Lecą, jak grad ów, który z deszczem leci,
Gdy kaszÄ… sypnie zadymka marcowa.
Do płaczu matek przydają wrzask dzieci.
Chciał murzyn minąć, lecz kupa go owa
Pan Balcer w Brazylii
70
Z
cisła. Tak krzyczym:  Stać! Stać!  Drugi, trzeci,
Przed tabor rzuci się, do ostów skoczy,
Osły w ryk, a ów  pięścią miedzy oczy!
Stanęlim. Minąć nie było i rady,
Bo droga ważka i w górę się pnąca.
Tłumacz się jakoś nie śpieszył na zwiady,
Muł wierzgał pod nim z srogiego gorąca
I z much; wiec dalej ja do tej gromady I
A iż rzecz każdą zaczynać trza z końca,
Rzekę:  Pochwalon! A skąd-że wy teraz?...
 Na wieki!  krzyknÄ… baby.  Z Minasgeras! -
 Co za czort taki?  pytam. Na to baby:
 Ziemia je, powiat, kopajÄ… tam rudy! -
 Któż was tam wprawił?  A kto, jak nie szwaby!
Kręcił się jeden, jak Judasz ten rudy,
Aż wyprowadził het precz całe Graby. -
 To wyście z Grabów?  Z Graińakiej my Budy.
Jedność to zdawna była, ale że się
Pożarli teraz o zbierkę po lesie. -
 Więc cóż?  A cóżby?... Zaguba, i tyle! -
To baby ciężkim zaniosą się płaczem.
 Dołów za nami rachować na milę,
Tak mogiłkami, bez krzyżów, ślad znaczem...
Chcieliśmy z skargą... Nie w naszej to sile!
Gdzie, kogo patrzeć o krzywdę, i na czem?...
Ot, spłynąć łzami do morza, jak Wisłą...
 A chłopy?  Chłopów w rudniku przycisło!
 Diaboga!  krzykniem, i nagłym się ruchem
GÅ‚owy zachwiejÄ… w przeciwne dwie strony.
Aż za tym głosu wielkiego wybuchem
Szmer lekszy idzie i barzej tłumiony,
Wzdychań i szeptów niesiony podmuchem...
Tak dzwonnik  szarpnie naraz, wszystkie dzwony:
Hukną,  zaś sznurów targając lekuchno,
Trąca je ciszej coraz, aż zagłuchną.
Dopieroż pytać: Jak było? Gdzie? Kiedy?
Tfu! Prędzej dostałby u gęsi wody,
Niz
li porzÄ…dku u babiej czeredy!
Wszystkie gadajÄ… naraz, na wyprzody,
Pan Balcer w Brazylii
71
Każda z inszego końca, do swej biedy
Rzecz ciÄ…gnie w stronÄ™, i do swojej szkody,
Wtem krzyk nad insze... Dreszcz każdego włoska
Uczułem w krzyku tym:  O Matko Boska!...
Jako więc z gniazda, gdzie drobiazg bezpióry
Próżno się broni przed szponem sokoła,
Piskliwa wrzawa bije,  a wtem, z góry,
Szerokie, przez wiatr, skrzydłem pisząc koła,
Macierz zakrzyknie, a krzyk pójdzie w chmury,
I strach śmiertelny na okół obwoła,
Tak się z tej wrzawy głos jeden niewieści
Wybił, okrzkiem matczynej boleści.
SpojrzÄ™, i nagle z przed oczu mi kupa
Cała znitnęła, a w oczach ta jedna...
Szeroko, nakształt krzyz
owego słupa.
Otwarła ręce w niebieskie bezedna,
Blada, że oczy zawrzeć, i za trupa...
Z głowy chuścina opadła jej biedna,
Ubiory na niej ni chłopskie, ni pańskie,
Szlacheckie niby, a niby mieszczańskie.
Stoi, a cała tak zdaje się drżąca,
Jak ta osina, co w ciszę liść rucha...
Wzrok wbity w oną słoneczność jarzącą,
Jakby to była noc czarna i głucha.
Włos siwy powstał, znać myśli się mącą. [ Pobierz całość w formacie PDF ]