[ Pobierz całość w formacie PDF ]

432
Pismo i różnica
jego historii oraz w horyzoncie jego śmierci. Energia teatru
stawieniu, w  drugiej epoce Stworzenia", w konflikcie sil,
zachodniego da się tym sposobem osaczyć w granicach swej
który nie mógł być konfliktem u czystego z
ródła. Okrucieńst-
możliwości, która nie jest przypadkowa, która jest dla całej
wo może niewątpliwie zapoczątkować swoje przejawy, ale
historii Zachodu pewnym założycielskim centrum i pewnym
z tego względu musi dać się napocząć. y
ródło jest zawsze
strukturującym miejscem. Jednakowoż powtórzenie zakrywa
napoczęte. Oto alchemia teatru:
owo centrum i owo miejsce, a to, co właśnie powiedzieliśmy
o jego możliwości, powinno nam zabronić mówienia o śmier-
Możliwe, że zanim pójdziemy dalej, padnie pytanie, co mianowi-
ci jako pewnym horyzoncie i o narodzinach jako pewnym
cie uważamy za teatr typowy i pierwotny. I tak dotrzemy do
sedna problemu. minionym otwarciu.
Jeśli bowiem postawimy kwestię pierwocin i racji istnienia
Artaud zobowiązuje się stać jak najbliżej tej granicy:
(albo też, pierwszej konieczności) teatru, odkryjemy z pewnej
możliwości i niemożliwości czystego teatru. Obecność, żeby
strony i metafizycznie biorÄ…c, urzeczywistnienie lub raczej uze-
była obecnością i obecnością w sobie [świadomością siebie]21,
wnętrznienie esencjalnego jakby dramatu, zawierającego
zawsze już zaczęła się przedstawiać, zawsze już została napo-
 w sposób wyłączny i wieloraki jednocześnie  istotne zasady
częta. Samo potwierdzenie musi siebie napocząć, powtarzając
wszystkich bez wyjątku dramatów, zasady ukierunkowane już
się. Co oznacza, że zabójstwo ojca otwierające dzieje przed-
i rozdzielone, nie na tyle, aby straciły charakter zasad, ale na tyle,
stawienia i przestrzeń tragedii, to zabójstwo ojca, które
by obejmowały w sposób treściwy i czynny, a więc pełen
Artaud chce w sumie powtórzyć jak najbliżej jego z
ródła, ale
wyładowań, nieskończone perspektywy konfliktów. Takiego
dramatu nie można zbadać filozoficznie, lecz tylko poetycko... jeden jedyny raz, to zabójstwo nie ma końca i powtarza się
Ten esencjalny dramat, czujemy to doskonale, istnieje i jest on na
w nieskończoność. Zapoczątkowuje się przez powtórzenie
obraz czegoś subtelniejszego niż samo Stworzenie, które trzeba
się. Napoczyna się we własnym komentarzu i występuje
sobie przecież wyobrazić jako skutek Woli jedynej  i po-
w towarzystwie własnego przestawienia, przez co wymazuje
zbawionej konfliktów.
siÄ™ i potwierdza przekroczone prawo. Wystarczy do tego
Należy przypuszczać, że dramat esencjalny, ten, który stał
pojawienie się jakiegoś znaku, czyli powtórzenia.
u początku Wielkich Misteriów, powtarzał czy uwidoczniał
Od tej strony granicy, w stopniu, w jakim chciał on ocalić
drugą [epokę Stworzenia20] epokę trudności i Sobowtóra, epokę
czystość obecności bez wewnętrznego zróżnicowania i bez
materii i urzeczywistnienia idei.
powtórzenia (lub  co paradoksalnie na jedno wychodzi
Wydaje się, że tam, gdzie królują prostota i porządek, nie
może być ani teatru, ani dramatu i że prawdziwy teatr rodzi się  ocalić czystą różnicę22), Artaud pragnął niemożliwości
 podobnie zresztÄ… jak poezja, lecz innymi drogami  z anar-
teatru, chciał sam wymazać scenę, chciał nie oglądać więcej
chii, która się organizuje.
tego, co się dzieje w pewnej okolicy wciąż zamieszkanej lub
(Oeuvres completes, t. IV, s. 60-62 [71-72])
21
 Presence a soi" oznacza dosłownie:  obecność w sobie" i prze-
Pierwotny teatr i okrucieństwo zaczynają się więc także
nośnie:  świadomość siebie (samego)". [Przyp. tłum.]
22
przez powtórzenie. Ale idea teatru bez przedstawienia, idea
Chcąc ponownie wprowadzić w pojęcie różnicy jakąś czystość,
czegoś niemożliwego, nawet jeśli nie pomaga nam ustalić
wpycha się je w nie-zróżnicowanie i w pełną obecność. To ruch
reguł praktyki teatralnej, umożliwia nam być może przemyś- niosący poważne konsekwencje dla wszelkiej próby przeciwstawienia
się deklarowanemu anty-heglizmowi. Można się im [tym konsekwen-
lenie jej z
ródła, tego, co jest jej przedświtem i kresem,
cjom] wymknąć, zdaje się, tylko myśląc różnicę poza określeniem
przemyślenie teatru dzisiaj, biorąc za początek otwarcie się
bytu jako obecności, poza alternatywą obecności i nieobecności
20
i poza wszystkim, czym one sterują, tylko myśląc różnicę jako
Tu przekÅ‚ad Jana BÅ‚oÅ„skiego opuszcza sÅ‚owo  Création":  le
nieczystość pochodzenia, czyli jako różniÄ™ [différance'] w skoÅ„czonej
second temps de la Création, celui de la difficulté et du Double".
ekonomii tego samego.
[Przyp. tłum.]
434
Pismo i różnica
Teatr okrucieństwa i zamknięcie przedstawienia 435
nawiedzanej przez ojca i poddanej powtarzającemu się zabójs-
 oto owa śmiertelna granica okrucieństwa, które rozpo- [ Pobierz całość w formacie PDF ]