[ Pobierz całość w formacie PDF ]

w celu testowania granic, jednak wielu uczniów nie posiada podstawowych
umiejętności społecznych, chociażby takich jak proszenie o pomoc, dziękowanie
itd. Z tego powodu stosowanie konsekwencji warto poprzedzić lub uzupełnić
o działania mające na celu ćwiczenie potrzebnych do właściwego zachowania
umiejętności.
Kontrolowanie procesu przeżywania kary/konsekwencji
Stosując logiczne konsekwencje, chcemy, aby uczeń w wyniku tego
doświadczenia zmienił swoje zachowanie zarówno w tym momencie jak
i w przyszłości. Aby zwiększyć na to szansę nauczyciel powinien pamiętać
z jednej strony o związku konsekwencji z niewłaściwym zachowaniem (problem
ten poruszony był przy okazji wprowadzenia do logicznych konsekwencji)
i sposobem, w jaki komunikuje o niej (wcześniej w tym rozdziale), ale również
powinien kontrolować proces, przez jaki przechodzi uczeń, przeżywając
karę.
Wyznaczając konsekwencję, musimy mieć świadomość, że skuteczność
jej nie jest związana wyłącznie z wyznaczeniem i wyegzekwowaniem kary,
ale przede wszystkim z tym, w jaki sposób uczeń przeżywa ją i jakie wnioski
z niej wyciąga. Przeżywanie kar przez ludzi przebiega w naturalnym,
powtarzającym się cyklu, który do pewnego stopnia może pozostawać pod
kontrolą nauczyciela. Przyjrzyjmy się, jak mógłby wyglądać cykl przeżywania
konsekwencji w sytuacji, w której zdecydowaliśmy się na wykluczenie ucznia
z pracy grupy:
1. Wyznaczyliśmy konsekwencję i doprowadzamy do jej wyegzekwowania
(kara zaczyna się).
2. W pierwszej chwili uczeń stosuje reakcje obronne  myśli, że to całkiem
zabawne i poszukuje sposobów, aby pokazać, że kara nie robi na nim
wrażenia (śmieje się lub zaczepia kolegów, pisze po książkach, itd.).
43
Dyscyplina w klasie szkolnej
3. Po chwili zaczyna się trochę nudzić (czas, po jakim następuje ten etap,
zależy od osoby i okoliczności).
4. Po krótkiej chwili kara  dociera .
5. Przez następnych kilka minut konsekwencja jest skuteczna (jest
nieprzyjemna, ale nadzieja przyłączenia się do grupy nie została jeszcze
stracona). Jest to najlepszy moment, aby przywrócić ucznia do ponownego
włączenia się do pracy w grupie.
6. Jeśli powrót do pracy grupy nie nastąpi, po chwili uczeń traci nadzieję,
pojawiają się myśli:  Skoro mam tu siedzieć, wykorzystam jakoś ten czas
lub  Właściwie nie jest tu tak z
le. Mogę robić, co chcę.
Stosowanie konsekwencji wymaga od nauczyciela kontrolowania tego
procesu. Po wyznaczeniu kary i jej wyegzekwowaniu, kiedy uczeń próbuje
uchronić się przez konsekwencją, pomniejszając jej znacznie, śmiejąc się lub
zaczepiając kolegów, nauczyciel powinien w sposób stanowczy nie pozwolić
mu na to. Dalej należy kontrolować zachowanie ucznia, aby dostrzec moment,
w którym zaczyna się nudzić. Jest to ważne, ponieważ zbliża to ucznia do
chwili, w której zastosowana konsekwencja zaczyna działać, to znaczy pozwala
odczuć nieprzyjemne konsekwencje własnego zachowania, jednocześnie
nie burząc chęci do pracy w grupie. Jest to najlepszy moment, aby pozwolić
uczniowi na powrót do grupy.
Stosując logiczne konsekwencje, można jednak doprowadzić do ich
nieskutecznego oddziaływania. Ma to miejsce wtedy, gdy zbyt wcześnie
pozwolimy na powrót do pracy w grupie  konsekwencja nie zdążyła jeszcze
zadziałać lub wtedy, gdy uczeń doświadcza konsekwencji zbyt długo  uczy się
spędzać czas w samotności, co może sprawiać mu przyjemność, a niewłaściwe
zachowanie może stać się sposobem na jej dostarczenie.
Zmienność konsekwencji
Rozwijając konsekwencje logiczne w klasie należy pamiętać
o stworzeniu pewnej gamy możliwych do zastosowania alternatyw. Uczniowie
przyzwyczajają się do konsekwencji stosowanych przez nauczyciela,
podobnie jak osoba mieszkająca przy ruchliwej ulicy przyzwyczaja się do
hałasu panującego w mieszkaniu. Przyzwyczajenie do hałasu, jeżdżących
samochodów powoduje, że ich nie zauważamy. Dla takiej osoby irytująca może
być cisza lub głośna muzyka puszczana przez sąsiada. Są to nowe sytuacje,
których nagłe pojawienie się i nieprzewidywalny czas trwania powoduje, że
są one dla nas nieprzyjemne. W podobny sposób uczniowie przyzwyczajają
się do konsekwencji stosowanych przez nauczyciela. Jeśli przyzwyczają się do
nich, przestają być nieprzyjemną konsekwencją niewłaściwego zachowania.
44
Metody i techniki interwencji
Sztuka stosowania skutecznych konsekwencji polega również na tym,
aby zmieniać je, zanim uczniowie przyzwyczają się do nich i zanim przestaną
odczuwać nieprzyjemności z nich wynikające. Należy w sposób planowy
zmieniać konsekwencje, aby nie utracić wpływu, jaki mogą wywierać z powodu
zbyt częstego ich stosowania lub z powodu nadmiernego przyzwyczajenia się
do nich.
Zawieranie kontraktów
Ustanawianie kontraktu jest metodą pracy o wszechstronnym
zastosowaniu. Można go stosować zarówno do drobnych problemów
związanych z niewłaściwym zachowaniem uczniów jak i w przypadku
wystąpienia zachowań agresywnych.
Celem kontraktu jest kierowanie zachowaniem ucznia, które nie poddaje
się żadnym klasowym procedurom, zachęcenie do samodyscypliny i rozwijanie
u ucznia poczucia zaangażowania się we właściwe zachowanie w klasie.
Skuteczne stosowanie tej techniki wymaga uprzedniego spełnienia kilku
warunków (Levin J., Nolan J. F., 2000):
1. Nauczyciel jest dobrze przygotowany do każdej lekcji, angażuje uczniów
w interesujące formy uczenia się i wykorzystuje różnorodne, skuteczne
strategie nauczania.
2. Uczniowie dobrze rozumieją oczekiwania związane z zachowaniem, są
one konsekwentnie egzekwowane.
3. Nauczyciel przeciwdziała często zdarzającym się złym zachowaniom za
pomocą wcześniej zaplanowanej hierarchii interwencji niewerbalnych
i werbalnych oraz logicznych konsekwencji. [ Pobierz całość w formacie PDF ]