[ Pobierz całość w formacie PDF ]

uśmiechem: - No co, Quangel?
- Nic, panie doktorze.
- Nie powinien pan tyle siedzieć i myśleć. Czy nie chce pan jeszcze raz spróbować czytania?
- Nie, na to jest dla mnie za póz
no.
- Mo\
e ma pan rację. Co pan poza tym robił, po pracy? Przecie\
nie mógł pan w wolnym
czasie, gdy nie był pan w warsztacie, siedzieć bezczynnie w domu. Taki człowiek jak pan!
- Wtedy pisałem moje karty.
- A przedtem, gdy nie było jeszcze wojny?
Quangel musiał się dobrze zastanowić, co robił wtedy. - Przedtem chętnie rzez
biłem.
Doktor powiedział z namysłem: - T...tak, na to tu oczywiście nie pozwolą: nó\
! Nie wolno
nam pozbawiać kata jego nale\
ności, Quangel!
Quangel zapytał z wahaniem: - Jak to jest, doktorze? Pan gra w szachy tylko sam z sobą? Czy
więcej osób te\
mo\
e w to grać?
- Tak, mo\
na grać we dwójkę. Miałby pan ochotę się nauczyć?
- Myślę, \
e jestem za głupi na to.
- Nonsens! Od razu spróbujemy.
I doktor Reichhardt zamknął ksią\
kę.
W ten sposób Quangel nauczył się jeszcze grać w szachy. Ku swemu zdumieniu nauczył się
bardzo prędko i bez trudności. I jeszcze raz przekonał się, \
e to, co myślał dotychczas, było z
gruntu fałszywe. Uwa\
ał dotychczas za naiwne i nieco dziecinne, gdy widział, jak dwaj
mę\
czyz
ni w kawiarni przesuwają kawałki drewna tam i z powrotem. Nazywał to zabijaniem
czasu, zabawką dla dzieci.
A teraz dowiedział się, \
e to przesuwanie klocków mo\
e dać trochę szczęścia, sprawność
myśli i głęboką, uczciwą radość z ładnego ruchu.
Odkrył, \
e ostatecznie nie chodziło o to, czy się wygrywa, czy \
e radość z przegranej, ale
ładnie rozegranej partii mogła być o wie]
większa od wygranej dzięki błędowi doktora.
Teraz, gdy doktor Reichhardt czytał, Quangel siedział naprzecm, niego nad szachownicą z
czarnymi i białymi figurami przed sobą - a obok le\
ała ksią\
ka Dufrensne'a  Podręcznik gry
w szachy"
- i ćwiczył się w otwarciach i końcówkach. Potem przeszedł do rozgrywania całych partii
mistrzowskich, a jego trzez
wy, prosty umysł opanowywał bez trudu dwadzieścia, trzydzieści
posunięć; i wkrótce nastąpił dzień, gdy Quangel stał się lepszym graczem od doktora.
- Szach i mat, panie doktorze!
- A więc znów pan mnie przyłapał, Quangel! - powiedział doktor i pochylił króla w ukłonie
przed przeciwnikiem. - Ma pan dane na bardzo dobrego gracza.
- Myślę teraz czasami, panie doktorze, jakie miałem ró\
ne mo\
liwości, a wcale o tym
przedtem nie wiedziałem. Dopiero od czasu, gdy pana poznałem, dopiero od chwili, gdy
dostałem się do tej cementowej skrzyni dla skazanych na śmierć, dowiedziałem się, jak wiele
zaniedbałem w \
yciu.
Strona 135
Kazdy_umiera_w_samotnosci_-_Hans_Fallada_(11103)
- Przypuszczalnie z ka\
dym z nas tak się dzieje. Ka\
dy, kto musi umrzeć, a przede
wszystkim ten, który jak my musi umrzeć przed czasem, będzie \
ałował ka\
dej straconej
godziny swego \
ycia, - Ale ze mną jest zupełnie co innego, panie doktorze. Mnie się zawsze
zdawało, \
e wystarczy, jeśli dobrze wykonuję swoje rzemiosło i nic nie przebałaganiam. A
teraz dowiaduję się, \
e mogłem robić jeszcze mnóstwo innych rzeczy: grać w szachy, być
miłym dla ludzi, słuchać muzyki, chodzić do teatru. Naprawdę, panie doktorze, gdyby wolno
mi było przed śmiercią jeszcze wypowiedzieć jakieś \
yczenie, to chciałbym widzieć pana z
pańską pałeczką na takim wielkim koncercie symfonicznym, jak pan to nazywa. Jestem
ciekaw, jak to wygląda i jakby to nai mnie podziałało.
- Nikt nie mo\
e wy\
ywać się we wszystkich kierunkach, Quangel. śycie jest takie bogate.
Rozmieniłby się pan na drobne. Wykonywał pan swoją robotę i czuł się pan pełnym
człowiekim. Gdy pan był jeszcze na wolności, nic panu nie brakowało, Quangel. Pisał pan
swoje pocztówki...
*. Ale przecie\
one nic nie pomogły, panie doktorze! Myślałem, \
e ali mnie to z nóg, gdy
komisarz Escherich udowodnił mi, \
e z dwustu Sjeoidziesięciu pięciu kart, które pisałem,
dwieście sześćdziesiąt siedem padło w jego ręce! Tylko osiemnastu nie przechwycili! I te
osiemnaście tak\
e nie oddziałały!
r Kto wie? Ale przynajmniej przeciwstawił się pan złu. Nie stał się nań współwinowajcą
złego. Pan i ja, i wielu tutaj w tym domu, i wielu innych w więzieniach, i dziesiątki tysięcy w
obozach koncentracyjnych , wszyscy oni przeciwstawiają się jeszcze, dziś, jutro...
- Tak, a potem odbierają nam \
ycie i na co przydał się nasz opór?
- Przede wszystkim nam się przydał, bo mo\
emy się uwa\
ać a\
do śmierci za porządnych
ludzi. A jeszcze więcej - narodowi, który zostanie uratowany dzięki sprawiedliwym, jak mówi
Biblia. Widzi pan, Quangel _ byłoby sto razy lepiej, gdybyśmy mieli człowieka, który by nam
powiedział:  Powinniście tak a tak działać, taki a taki jest nasz plan". Ale gdyby w
Niemczech był taki człowiek, nie doszłoby nigdy do roku tysiąc dziewięćset trzydziestego
trzeciego. A tak musieliśmy wszyscy działać w pojedynkę i jesteśmy te\
pojedynczo
wyłapywani, i ka\
dy będzie musiał umierać w samotności. Ale nie znaczy to, abyśmy byli
sami, Quangel. Nie znaczy to, abyśmy umierali daremnie. Nic na tym świecie nie dzieje się
daremnie, a poniewa\
walczymy w obronie prawa przeciw brutalnej sile. w końcu my
będziemy zwycięzcami.
- A co będziemy mieli z tego, tam w dole, w naszych grobach?
- Ale\
, Quangel! Czy wolałby pan \
yć dla niesprawiedliwej sprawy, ni\
umrzeć dla
sprawiedliwej? Przecie\
tutaj w ogóle nie ma \
adnego wyboru ani dla pana, ani dla mnie.
Poniewa\
jesteśmy tacy, jacy jesteśmy, musieliśmy pójść tą drogą.
Długo milczeli.
Potem Quangel znów zaczął: - Te szachy...
- Tak, Quangel, co z tym?
- Myślę czasem, \
e postępuję niewłaściwie. Przez wiele godzin mam w głowie tylko szachy,
a mam przecie\
jeszcze \
onę... [ Pobierz całość w formacie PDF ]